Symboliek IJsheiligen

Op mijn twaalfde had ik al een eigen tuintje thuis. Ik mocht helemaal zelf weten wat ik er in plantte. Maar, enthousiasteling, zoals elke tuinman in hart en nieren, wilde ik al snel beginnen met het zaaien en planten van mijn gewassen.

‘Niet vóór IJsheiligen’, kreeg ik dan steevast te horen. En echt, elk voorjaar weer, jaren later inmiddels en een grote volkstuin rijker, krijg ik hetzelfde te horen.

Wie of wat zijn die IJsheiligen dan precies?

IJsheiligen is de naam voor een aantal katholieke heiligen, van wie de naamdagen vallen in de periode van 11 tot 15 mei. Het gaat hier om vier heiligen: Mamertus, Pancratius, Servatius en Bonifatius van Tarsus.

Mamertus werd aan het begin van de vijfde eeuw in Vienne in Frankrijk geboren en werd in het jaar 461 aartsbisschop van die stad. De heilige Mamertus wordt als schutspatroon gezien van herders en van de brandweer, en hij wordt vaak aangeroepen bij droogte, koortsaanvallen, en bij ziekten van de borst. Hij overleed op 11 mei 475, wat ook zijn gedenkdag is.

Volgens de legende was Pancratius een jongen uit Phrygië, die op 14-jarige leeftijd in Rome martelaar werd. In de tijd van keizer Diocletianus en Maximianus was het verplicht om te offeren aan de Romeinse goden, bij weigering hiervan volgde de doodstraf. Pancratius weigerde. Paus Symmachus bouwde een kerk over het graf van deze martelaar: de San Pancrazio. Een eed, afgelegd in deze kerk, gold als bijzonder heilig in de middeleeuwen. Zijn naamdag is 12 mei.

Servatius was bisschop van Tongeren en later ook van Maastricht. Hij bouwde in Maastricht de eerste kerk in Nederland, de Onze Lieve Vrouwe Kerk op de resten van Romeinse tempels voor Fortuna, Juno en Jupiter, aan de rand van het castellum, het ommuurde fort dat het hart van Romeins Maastricht vormde. Hij zou volgens de legende verwant zijn aan Johannes de Doper en Jezus Christus. Servaas is de beschermheilige van Maastricht. Zijn naamdag is op 13 mei.

De IJsheilige Bonifatius was een Romeins burger, die in 307 de marteldood stierf tijdens de christenvervolgingen onder keizer Diocletianus. Deze Bonifatius is niet de Bonifatius die bij Dokkum is vermoord! Zijn naamdag is 14 mei.

Sommige landen, waaronder Duitsland, Hongarije en Zwitserland, rekenden in het verleden ook Sophie nog tot de IJsheiligen. Dat dateert uit de elfde eeuw, toen Sophie beschermheilige van de vorst was. In het Alpengebied werden indertijd op die dagen vuren ontstoken ter bescherming tegen de vorst.

We mogen dus tot de conclusie komen dat deze heiligen absoluut geen invloed hebben op de vorst door hun achtergrond. Alleen Sophie die ook wel boze of koude Sophie wordt genoemd heeft eigenlijk recht op de naam IJsheilige.

De enige reden die heeft geleid tot dit echt eeuwenoude gezegde is dus de datum van hun naamdagen! En een toevallig nachtvorstje op een van die feestdagen, kan ik me zo indenken. En dan te bedenken dat al vanaf het jaar 1000 deze regel wordt nageleefd!

Dat hadden die heiligen nooit kunnen bedenken, dat ze broederlijk met zijn vieren zo belangrijk zouden worden en alleen om deze reden! En belangrijk zijn ze, want door ervaring wijzer geworden kan ik iedereen aanraden: ‘Voor ijsheiligen de bloempotten buiten, veelal kun je er dan naar fluiten, wacht af tot de heiligen zijn voorbij, de bloemen zijn u daarvoor blij!’

Corrie Smit